Trong những bước đầu tìm hiểu Phật giáo Nguyên thủy, rất nhiều người nghe đến cụm từ “Tam Tạng Kinh Điển” thường cảm thấy e ngại vì sự đồ sộ và phức tạp. Có vẻ chỉ dành cho chư Tăng hoặc người học chuyên sâu. Tuy nhiên, nếu tiếp cận đúng phương pháp, chúng ta sẽ thấy Tam Tạng vô cùng gần gũi. Nó đóng vai trò như một lộ trình chi tiết cho hành trình giải thoát, được chia ra để người học không bị lạc.
1. Tam Tạng là gì?
Thuật ngữ Tam Tạng (Tipiṭaka) ám chỉ hình ảnh “ba chiếc giỏ” chứa đựng giáo pháp, biểu trưng cho ba kho tàng lưu giữ và phân loại giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Cấu trúc của nó bao gồm:
Bộ Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Sutta Piṭaka – Tạng Kinh
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Toàn bộ Tam Tạng được bảo tồn bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Theravāda, và được xem là hệ thống kinh điển cổ xưa, nhất quán và gần với lời Phật dạy nguyên thủy nhất.
2. Tạng Luật – Nền tảng của đời sống tu tập
Dù đối tượng chính của Tạng Luật là chư Tăng Ni, nhưng sự hiểu biết về Luật sẽ giúp người tại gia tu tiến rất chắc chắn.
Mục đích cốt yếu của giới luật không nằm ở sự ràng buộc, mà nhằm:
Giữ đời sống thanh tịnh
Hóa giải những mâu thuẫn và rắc rối
Thiết lập nền tảng cho sự phát triển của Định và Tuệ
Có thể hiểu đơn giản:
Tạng Luật chính là hàng rào bảo vệ cho hành động và ngôn từ
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Nhân – duyên – quả trong hành vi
Tôn trọng giới hạn
Rèn luyện nếp sống tự giác và trách nhiệm
Sutta Piṭaka: Nguồn cảm hứng tâm linh
Sutta Piṭaka thường là bộ tạng gần gũi nhất đối với các hàng cư sĩ.
Bộ tạng này tổng hợp:
Các bài thuyết pháp của Đức Phật
Các cuộc đàm luận giữa Ngài với các vị đệ tử, giới quyền quý, thường dân và các đạo sư khác
Những chỉ dẫn trực tiếp về khổ – nguyên nhân khổ – con đường diệt khổ
Hệ thống Tạng Kinh gồm 5 bộ Nikāya chủ đạo, với đặc điểm:
Có kinh dài, kinh trung, kinh ngắn
Bao gồm các bản kinh mang tính ứng dụng cao như Dhammapada hay Satipaṭṭhāna Sutta
Có kinh trả lời thẳng những vấn đề đời sống
Một cách khái quát:
Đây là con đường đạo đức được cụ thể hóa bằng lời dạy, ví dụ minh họa và trải nghiệm thực tế
Lời khuyên cho hành giả mới là nên khởi sự từ Sutta Piṭaka.
Abhidhamma Piṭaka – Hệ thống hóa quy luật tâm linh
Vi Diệu Pháp là mảng giáo lý chuyên sâu và phức tạp nhất, song lại mang giá trị trí tuệ vô cùng to lớn.
Theo cách ẩn dụ:
Tạng Kinh trả lời cho câu hỏi “Đức Phật đã dạy những gì”
Thì Abhidhamma phân tích cơ chế vận hành của các pháp hữu vi và vô vi
Tạng Vi Diệu Pháp đi sâu vào các khía cạnh:
Tâm là gì?
Một sát-na tâm gồm những yếu tố nào?
Vì sao có tham – sân – si?
Nghiệp được tạo và trổ quả ra sao?
Dành cho hành giả sơ cơ:
Không cần học Vi Diệu Pháp ngay
Nhưng biết rằng nó tồn tại giúp tránh hiểu sai Phật pháp theo cảm tính hay niềm tin mơ hồ
Làm thế nào để kết nối tang tang kinh dien theravada Tam Tạng với Tam Học?
Có một sự tương quan rất logic:
Tạng Luật → Giới
Sutta Piṭaka hướng đến Định (Samādhi)
Abhidhamma Piṭaka phát triển Tuệ (Paññā)
Ba bộ phận này luôn có sự gắn kết và bổ trợ lẫn nhau:
Nhờ giữ Giới sạch trong mà Định lực được củng cố
Khi tâm đạt đến sự định tĩnh thì Tuệ giác mới bắt đầu nảy nở
Khi có trí Tuệ soi sáng, việc giữ Giới trở thành một sự tự nguyện sâu sắc
Cách thức tiếp cận Tipiṭaka hiệu quả cho hành giả sơ cơ
Gợi ý đơn giản:
Tránh việc nôn nóng muốn nắm bắt toàn bộ ngay lập tức
Cần tiếp cận theo trình tự hợp lý:
Thấu hiểu giá trị của sự kỷ luật trong tâm hồn
Lấy Kinh điển làm tấm gương để điều chỉnh nếp sống hằng ngày
Khi đủ duyên, tiếp cận Vi Diệu Pháp để đào sâu trí tuệ
Giá trị thực sự của kinh điển không nằm ở chữ nghĩa, mà ở chỗ:
thực hiện cuộc cách mạng tâm linh nơi thân, miệng và ý mỗi ngày